Vì sao ngày càng nhiều virus mới xuất hiện?

Môi trường sống của động vật mắc phải phá hủy, đô thị hóa, vận động giám sát nguồn căn bệnh tiến triển là nguyên nhân nhiều loại virus mới được phát hiện thời hậu đại dịch.

Theo tiến sĩ Lindsay Broadbent, giảng viên khoa Virus học, Đại học Surrey, ước tính có trong vòng 1,67 triệu loại virus chưa được xác định đang lây nhiễm nhiễm cho chim và động vật có vú. Trong số này, có tới 827.000 loài có thể lây nhiễm nhiễm sang người.

Hai năm Covid-19 lắng xuống, thế giới tiếp tục chứng kiến các nguồn căn bệnh mới nổi hoặc trỗi dậy như đậu mùa khỉ, cúm gia cầm và virus Marburg ở Guinea Xích đạo.

Các chuyên gia đưa ra nhiều giả thuyết về cách thức virus ra đời, song tất cả đồng ý rằng chúng đã từng tồn tại hàng tỷ năm, tiến hóa cùng với các sinh vật sống. Khi quá trình đồng tiến hóa ổn định mắc phải gián đoạn, virus thay đổi và dịch căn bệnh sẽ ra đời.

Động lực hàng đầu để virus xuất hiện trong quần thể người là vận động sống. Hơn 10.000 năm trước, nông nghiệp trở nên thường thấy, con người vì thế tiếp xúc gần gũi hơn với động vật. Điều này tạo môi trường cho các loại virus lây nhiễm nhiễm trong tự nhiên nhảy sang người.

Tiến sĩ Broadbent cũng nhận định khi nền văn minh và công nghệ tiến bộ, việc phá hủy môi trường sống của động vật buộc chúng phải di cư tới khu vực mới để tìm kiếm nguồn thức ăn. Các loài không tương tự nhau, từng không tiếp xúc với nhau, giờ đây chia sẻ cùng lãnh thổ. Cộng thêm vận động sống của con người, đây là “công thức hoàn hảo để” các loại virus mới phát sinh.

Ngoài ra, đô thị hóa dẫn tới mật độ dân số cao, hạ tầng quá tải, tạo môi trường lý tưởng cho virus lây nhiễm lan.

thay đổi khí hậu cũng góp phần thúc đẩy nguồn căn bệnh trỗi dậy. Ví dụ, arboviruses (virus lan truyền bởi động vật chân đốt như muỗi) đã từng được phát hiện ở những khu vực mới, vì phạm vi quốc gia muỗi có thể sống sót ngày càng tăng.





Vật chủ chứa virus Marburg là dơi ăn quả châu Phi, Rousettus aegyptiacus. Ảnh: WHO

Vật chủ chứa virus Marburg là dơi ăn quả châu Phi. Ảnh: WHO

Theo tiến sĩ Broadbent, các nhà khoa học đã từng biết về những yếu tố này từ lâu. “Sự xuất hiện của Covid-19 không khiến cho bất kỳ ai ngạc nhiên. Vấn đề không phải đại dịch có xảy ra thường không, mà là khi nào. Điều bất ngờ là quy mô của Covid-19 và không dễ dàng khăn trong việc hạn chế nCoV lây nhiễm lan”, bà nói.

Các chuyên gia không thể dự đoán tác động của thông tin sai lệch với lĩnh vực sức khỏe. Tư tưởng bài vaccine đã từng trở nên thường thấy trên mạng xã hội vài năm qua, sự do dự tiêm chủng ngày càng tăng.

Tuy nhiên, sự tiến triển của khoa học với tốc độ chưa từng xuất hiện trong đại dịch, đã từng mở đường cho phương pháp phát hiện cũng như theo dõi virus mới. Ví dụ, nhiều nước đã từng giám sát nước thải rộng rãi để phát hiện nCoV. Phương pháp này cũng có thể giúp cho phát hiện các mối đe dọa không tương tự với sức khỏe con người như cúm, sởi, bại liệt. Năm 2022, các nhà khoa học ghi nhận virus bại liệt sớm trong nước thải ở London, Anh.

Tăng cường giám sát sẽ khiến cho nhiều loại virus được báo cáo hơn, là chìa khóa để ngăn chặn các đại dịch trong tương lai. “Nếu đợt trỗi dậy xảy ra ở một khu vực không có hệ thống giám sát đầy đủ, virus có thể lây nhiễm lan rất xa, không thể ngăn chặn”, bà Broadbent nói.

Thục Linh (Theo Conversation)

Rate this post

Share this post:

Bài viết liên quan

Leave a Comment

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.