Gần 15% dân số mắc các rối loạn tâm thần, trong khi nhân lực điều trị thiếu, không đáp ứng nhu cầu người căn bệnh.
“Tuyến y tế huyện hầu như không đưa đến dịch vụ kiểm tra điều trị căn bệnh nội trú về tâm thần, nguồn nhân lực chăm sóc sức khỏe tâm thần còn thiếu và phân bổ không đồng đều trên cả nước”, Thứ trưởng Y tế Trần Văn Thuấn cho rằng như trên tại Hội nghị Tăng cường hệ thống chăm sóc sức khỏe tâm thần, nhân ngày Sức khỏe tâm thần Thế giới 10/10.
Cụ thể, mạng lưới chăm sóc sức khỏe tâm thần ở Việt Nam vẫn còn thiếu về cả số số lượng và tin cậy. Cả nước hiện có 605 bác sĩ tâm thần, đạt 0,62 bác sĩ/100.000 dân, trong khi chỉ số trung bình toàn cầu là 1,7, còn các nước thu nhập cao là 8,6. Nhân lực tập trung chủ yếu ở vùng Đồng bằng sông Hồng và TP HCM, vùng thiếu nhất là Tây Nam Bộ và Tây Nguyên.
Còn điều dưỡng chăm sóc sức khỏe tâm thần chỉ đạt 3/100.000 dân, trong khi trung bình toàn cầu là 3,8, các nước thu nhập cao là 29.
Tại Việt Nam, 37 tỉnh thành, phố không có nhân viên tâm lý lâm sàng. Hơn 11.000 trạm y tế xã chỉ đưa đến thuốc miễn phí cho người căn bệnh tâm thần phân liệt, động kinh và trầm cảm, không thể triển khai các dịch vụ như sàng lọc, trị liệu, phòng tái phát thường hay phục hồi công dụng. Ở khu vực tư nhân, tỷ lệ phòng kiểm tra tâm thần cũng ít.
Theo Thứ trưởng Thuấn, nguyên nhân khiến cho nhân lực ngành tâm thần thiếu là nhiều người không thích lĩnh vực này, trong khi nghề y bác sĩ điều trị tâm thần gặp phải kỳ thị.
Ngoài ra, chủ yếu sách thu hút với cán bộ chuyên khoa tâm thần còn thấp, lao động vất vả nên việc tuyển dụng nhân lực vào các địa điểm kiểm tra điều trị căn bệnh chuyên khoa tâm thần rất không dễ dàng khăn, nhất là ở tuyến tỉnh.
Một người căn bệnh điều trị tại Viện Sức khỏe Tâm thần. Ảnh: Lê Nga
Thực trạng trên khiến cho nhiều người gặp phải rối loạn tâm thần không được tiếp cận với dịch vụ chăm sóc hữu hiệu, thực hiện tăng trong vòng trống điều trị. Thống kê Bộ Y tế cho xuất hiện chỉ 29% số người gặp phải rối loạn tâm thần và 1/3 số người gặp phải trầm cảm được chăm sóc sức khỏe tâm thần chủ yếu thức. Tại Việt Nam, trong vòng 15 triệu người mắc rối loạn tâm thần, trong số đó hơn 3 triệu trẻ nhỏ.
“Đây là hậu quả trực tiếp của tình trạng đầu tư dưới mức cơ bản, chỉ chi trong vòng 2% ngân sách y tế cho sức khỏe tâm thần”, Thứ trưởng Thuấn nói.
Ông Lương Ngọc Khuê, Cục trưởng Cục Quản lý kiểm tra, điều trị căn bệnh (Bộ Y tế), cho rằng rối loạn tâm thần cũng không khác như bất kỳ căn bệnh nào không không khác, cần thiết phải được chẩn đoán và có thể điều trị. Vì vậy, mỗi người dân cần thiết phải có nhận thức đúng về rối loạn tâm thần, phòng ngừa sự kỳ thị.
Đồng thời, các chuyên gia khuyến nghị mở rộng bao phủ cung ứng dịch vụ, đồng thời chuyển đổi mô hình lồng ghép, chăm sóc người căn bệnh tâm thần dựa vào cộng đồng. Ngoài ra, cần thiết phải đào tạo nguồn nhân lực để tăng lên tình trạng thiếu bác sĩ và điều dưỡng chăm sóc tâm thần. Ví dụ có thể đổi mới chương trình đào tạo nhằm đáp ứng tin cậy theo khung năng lực nghề nghiệp; tăng cường hợp tác viện – trường trong đào tạo…
Mặt không không khác, nhiều chuyên gia đề nghị cần thiết phải có cơ chế đặc biệt trong vấn đề lương bổng và các chế độ đãi ngộ cho y bác sĩ tâm thần. không những tăng mức phụ cấp, bác sĩ chuyên ngành này cần thiết phải được trả lương cao nhất, có thể gấp 4-5 lần các chuyên ngành như nội, ngoại, sản nhi, da liễu…
Bộ Y tế hiện xây dựng riêng một đề án cho lĩnh vực chăm sóc sức khỏe tâm thần trình chủ yếu phủ phê duyệt, thực hiện địa điểm triển khai nhiệm vụ này trong thời kỳ tới.
Lê Nga
