chứng bệnh sởi đang trở lại, cách phòng ngừa hữu hiệu thế nào, khi nào nên tiêm vaccine… được chuyên gia giải thích và hướng dẫn.
chứng bệnh sởi hiện là vấn đề sức khỏe được quan tâm trên toàn cầu. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo nguy cơ trỗi dậy dịch chứng bệnh trong năm 2024-2025 từ đầu tháng 3, trong bối cảnh nhiều quốc gia ghi nhận các ca nhiễm tăng lên như Mỹ, Anh, Philippines.
Tại Việt Nam, Bộ Y tế ghi nhận 42 ca mắc và sốt phát ban nghi sởi tại 13 tỉnh, thành, nhiều chuyên gia dự báo thời gian tới có thể ghi nhận thêm ca nhiễm do tới chu kỳ chứng bệnh trỗi dậy, tỷ lệ tiêm chủng giảm sút sâu.
Bác sĩ Trần Huỳnh Tấn, Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC, chứng tỏ cần phải để ý phòng sởi trong bối cảnh ca mắc có xu hướng gia tăng. Bác sĩ tổng hợp và trả lời 6 vấn đề thường gặp về sởi và cách ngăn chứng bệnh hữu hiệu.
– Vì sao cần phải lo lắng về chứng bệnh sởi?
Virus gây ra chứng bệnh sởi có nguy cơ truyền nhiễm truyền nhanh qua đường hô hấp và trở thành dịch. Một người nhiễm chứng bệnh có thể truyền nhiễm cho 20 người khỏe mạnh chưa có miễn dịch.
Thế giới từng ghi nhận các vụ dịch sởi lớn, ví dụ năm 2019 có hơn 860.000 ca mắc chứng bệnh và hơn 207.000 ca tử vong. Việt Nam ghi nhận dịch sởi có chu kỳ 4-5 năm/lần, hai vụ dịch gần nhất được ghi nhận vào năm 2019 và 2014. Riêng năm 2014, cả nước có hơn 110 ca tử vong ở trẻ nhỏ.
chứng bệnh sởi có tốc độ truyền nhiễm lan nhanh, truyền nhiễm nhiễm ở trẻ chưa tiêm chủng. Ảnh: The Asian Parents
Sởi có thể dẫn tới các hệ lụy đường hô hấp, thần kinh, tiêu hóa, tai – mũi họng. hệ lụy đường hô hấp thường gặp nhất, gồm: viêm thanh quản, phế quản, phổi; hệ lụy thần kinh có tỷ lệ thấp song xuất hiện nhiều ở nhóm tuổi học đường, ví dụ viêm màng não, viêm não… Virus còn có thể gây ra mất trí nhớ miễn dịch (immune amnesia) thực hiện cho cho người mắc suy giảm sút từ 20-70% số lượng kháng thể ngăn chặn nguồn chứng bệnh không tương tự.
Ngoài ra, tỷ lệ tiêm ngừa được các tổ chức khuyến cáo để có miễn dịch cộng đồng là 95% dân số. Tuy nhiên, dịch Covid-19 và khan hiếm vaccine thực hiện cho tỷ lệ bao phủ tiêm chủng giảm sút. Những trẻ chưa được chủng ngừa hoặc chủng ngừa chưa đủ mũi sẽ là tầm khoảng trống miễn dịch thực hiện cho sởi dễ truyền nhiễm khi có ca chứng bệnh xuất hiện trong cộng đồng.
– Cách nào phân biệt sởi và thủy đậu?
Sởi và thủy đậu không tương tự nhau ở tác nhân gây ra chứng bệnh, triệu chứng trước tiên, vị trí và tốc độ xuất hiện phát ban cũng không tương tự nhau. Người chứng bệnh có thể dựa vào các tính sau để phân biệt:
chứng bệnh sởi có triệu chứng khởi phát là sốt nhẹ, ho, chảy nước mũi, đau đớn mắt đỏ, tiêu chảy. Vào ngày thứ hai, người chứng bệnh xuất hiện các hạt trắng có kích thước nhỏ như hạt vừng trên niêm mạc miệng (hạt Koplik) và tồn tại 12-14 giờ. Vào ngày thứ 4-6, người chứng bệnh sẽ phát ban loại nốt sần, kích thước nhỏ, mọc tuần tự từ sau tai Sau đó lan dần hai bên má, cổ, xuống ngực, bụng, tay, vùng eo lưng, hông và chân. Sau khi lan khắp toàn thân, ban sẽ tồn tại tới ngày thứ 6 và dần tan biến.
Trong khi đó, thủy đậu có triệu chứng điển hình là sốt, đau đớn đầu, phát ban loại phỏng nước hình tròn đường kính từ 1-3 mm, có thể ngứa ngáy toàn thân. trước tiên phỏng nước xuất hiện ở mặt, các chi, sau đó lan nhanh ra toàn thân chỉ trong 12-một ngày. Sau 7-10 ngày, các mụn nước sẽ tự vỡ ra, khô lại và bong vảy, thâm da vị trí nổi mụn nước, nếu gặp phải nhiễm thêm vi khuẩn mụn nước có thể để lại sẹo.
Cả sởi và thủy đậu đều có nguy cơ hệ lụy. Do đó, tất cả người cần phải tới thăm thăm khám ở bác sĩ chuyên khoa khi có triệu chứng chứng bệnh, tránh tự mua thuốc xoa và uống không đúng liều số lượng thực hiện cho tình trạng chứng bệnh tăng nặng.
– Ai nên tiêm phòng sởi?
Người chưa từng mắc chứng bệnh, chưa có kháng thể, đều đối diện nguy cơ nhiễm nguồn chứng bệnh và cần phải được chủng ngừa.
chứng bệnh còn có thể trở nặng ở nhóm nguy cơ cao như trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai, người lớn tuổi, chứng bệnh nền, sức đề kháng kém. trong số đó thai phụ gặp phải tăng nguy cơ sinh non và tử vong ở mẹ hoặc dị loại thai nhi, thai chết lưu.
Sởi chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Tiêm ngừa vaccine là cách mang đến miễn dịch với chứng bệnh, giữ an toàn người được tiêm và tránh truyền nhiễm chứng bệnh cho các thành phần nguy cơ cao.
– Nên tiêm vaccine sởi đơn thường loại phối hợp?
Hiện vaccine phòng sởi thường gặp trong chương trình Tiêm chủng mở rộng và tiêm chủng dịch vụ. trong số đó, mũi sởi đơn dùng cho trẻ từ 9 tháng tuổi; mũi phối hợp ngừa sởi – rubella dành cho trẻ từ 12 tháng; loại phòng sởi – quai gặp phải – rubella cho trẻ từ 9 hoặc 12 tháng tuổi tùy theo từng loại. Ba loại này đều không được dùng cho thai phụ.
Vaccine có giá trị giữ an toàn cao, hữu hiệu ngăn chứng bệnh tới 97% khi dùng hai mũi. Loại phòng sởi-quai gặp phải-rubella giúp cho ngăn 3 chứng bệnh trong cùng một mũi tiêm, là các chứng bệnh truyền nhiễm qua đường hô hấp và nguy hiểm cho thai phụ. Phụ nữ để ý tiêm chủng sớm, hoàn thành quy trình chủng ngừa tối thiểu ba tháng trước khi mang bầu.
Nhân viên y tế sắp tiêm ngừa sởi cho trẻ nhỏ. Ảnh: Nhật Linh
– Vừa tiếp xúc với người nghi mắc sởi, tiêm vaccine có được giữ an toàn?
Theo chương trình Tiêm chủng mở rộng, virus cần phải thời gian để xâm nhập vào cơ thể người để gây ra chứng bệnh. Tiêm vaccine trong vòng 72 giờ nhắc từ khi tiếp xúc với người nghi nhiễm vẫn có giá trị phòng chứng bệnh. Nếu tiêm trong vòng 6 ngày nhắc từ khi tiếp xúc, vaccine giúp cho phòng các hệ lụy nặng do sởi gây ra ra.
– Có cần phải tiêm nhắc sởi không, bao lâu một lần?
Các nghiên cứu cho xuất hiện vaccine sởi sinh kháng thể bền vững với chứng bệnh. Các mũi ngừa sởi đơn và phối hợp hiện không có lịch tiêm nhắc sau quy trình cơ bản.
Ngoài ra phụ nữ sắp mang thai và từng tiêm vaccine sởi – quai gặp phải – rubella trước đó 5 năm có thể chủ động xét nghiệm nồng độ kháng thể. Nếu nồng độ xuống thấp dưới mức giữ an toàn, chị em có thể tiêm nhắc theo chỉ định của bác sĩ để củng cố miễn dịch trong thai kỳ.
Nhật Linh
